Bu yazımın konusu Munchausen Sendromu by Proxy (MSP), diğer adıyla “başkasına yüklenmiş yapay bozukluk” tur. Aslında, ebeveynlerin (genellikle annelerin) çocuklarının üzerinden hastalık uydurarak ya da bilerek hastalanmalarına neden olan bir tür psikiyatrik bozukluktur. Bu bozukluk, ebeveynlerin çocukları üzerinden tıbbi yardım aramalarını içerir. Bunu “evdeki gizli tehdit” olarak tanımlamak doğru olabilir. Bu sendrom genellikle ebeveynler, çoğunlukla da anneler tarafından çocuklarına uygulanır. Amaç, çocuğun ciddi bir sağlık sorunu olduğunu iddia ederek tıbbi müdahale ve ilgi görmektir.
Bu konu hakkında daha önce de yazmıştım. Munchaunsen sendromunun çıkış noktasını ve adını nereden aldığını anlatmıştım. Kısaca bahsetmek gerekirse;
- Hastalık adını 18’inci yüzyılda yaşamış olan Baron Munchausen’dan almıştır. Baron Munchausen katıldığı 1735-1739 Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşı’nda yaşadıklarını çevresine abartılı bir şekilde anlatmakla ünlenmiştir. Daha sonra Munchausen’in anlattıklarının yalan olduğu ortaya çıkmıştır. Bu durum Karl von Munchausen’i alay konusu yaparak daha da ünlenmesine neden olmuştur. 1951 yılında Richard Alan John Asher bir grup insanda yaptığı gözlem sonucu hastalığı Munchausen Sendromu olarak tanımlamış ve sendroma isim babalığı yapmıştır.
Evdeki Gizli Tehdit: Munchausen Sendromuna örnekler
Neden tekrar bu konuyu yazmaya karar verdim? Günlerdir bir annenin sosyal medya da çocuğu üzerinden insanları sömürdüğünü izliyoruz. Bu kadın sözde sorumluluklarını bilen, çocuğu ile ilgili bir anne figürü sergilemektedir. Düne gelene kadar kızını çok seven onun her derdiyle ilgilenen bu anne birdenbire çıldırıp çocuğunu kötülemeye başladı. Bu ve benzeri durumları çok fazla okuyoruz artık. Aslında bu bir tür evdeki gizli tehdit unsurunun ortaya çıkması durumu olarak da adlandırılabilir. Çünkü artık sosyal platformlarda gündem olmak için herkes her şeyi yapacak psikolojiye bürünmüş durumdadır. Eski zamanlar da Munchausen sendromu gibi manipülatif durumlar aile ve çevresindeki kişilerin gözü önünde yaşanırdı. Ancak kimse bu duruma müdahale etmezdi. Bu durumdan dolayı eleştirenler veya bunu onaylayanlar olsa bile çoğunluk bunu dile getirmezdi. Ama artık günümüzde herkes herkesin evinin içinde olanı biliyor. Çünkü insanların artık “aile kavramı” anlamında bir özeli kalmadı.
Daha önceki araştırmamda Amerikalı bir kadın çocuğunu kullanarak yıllarca para kazanmıştı. Kadın çocuğunun şeker hastası olduğunu ve hastalıktan dişlerinin döküldüğünü anlatmış bunu kanıtlamak için de kızının sağlıklı dişlerini sökmüştü. Bu ve benzeri durumlar yıllarca sürmüştü. Kız büyüyüp reşit olunca annesini öldürmüş ve böylece yıllarca süren işkenceden kurtulmuştu.
Konuyu araştırdıktan sonra öğrendim ki, bu evdeki gizli tehdit olan durum Munchausen Sendromu bir tür çocuk istismarı şeklidir. Bu istismarın faili çoğunlukla mağdurun ebeveyni olduğu için sağlık personeli tarafından istismarın kanıtlanması kolay değildir. Çoğu zaman fail, çocukla ilgili uydurma bir hastalık yaratan ve çocuk için tıbbi çözüm arayan “anne” dir. Çocukların savunmasız bırakılması onları şiddet ve istismarın kolay hedefi haline getirmektedir. Munchausen sendromunda daha çok psikolojik şiddet uygulanır. Fakat özellikle 2 yaş civarındaki çocuklar, şiddet eylemine karşı koyamadıkları ve halen bakıma muhtaç oldukları için ağırlıklı olarak fiziksel istismarın hedefi olmaktadırlar. Çocuğun fiziksel istismarı onu dövmekten cinsel tacize ve hatta çocuğun ölümüne neden olmaya kadar geniş bir yelpazeye sahiptir.
Munchausen Sendromu by Proxy olgusunun nedenleri
Munchausen Sendromu by Proxy’in nedenleri tam olarak anlaşılamamış olsa da, genellikle dikkat ve sempati arayışı, kontrol etme ihtiyacı ve kişisel tatminsizlik gibi psikolojik faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Bu sendromu geliştiren kişilerin çoğunlukla çocukluk döneminde ihmal veya kötü muamele gördüğü, düşük benlik saygısına sahip olduğu ve ciddi psikolojik sorunlar yaşadığı görülmektedir.
Bir çocuk istismarı biçimi olarak Munchausen Sendromu by Proxy vakaları uzman tarafından kolayca teşhis edilemediğinden halk tarafından bilinmesi de zordur. Bunun en önemli sebeplerinden biri ise failin, çoğunlukla mağdur çocuğun ebeveyni olmasıdır. Böyle durumlarda uzmanların çocukta uydurma bir hastalık hikayesi olduğundan şüphelenmesi gerekmektedir. Aynı zamanda çocuğun annesi tarafından anlatılan tıbbi hikâyenin gerçek olmadığını kanıtlanması gerekmektedir. Bunun içinde doktorun diğer uzmanlar ile iş birliği yapması ve onların gözlemlerine göre hareket etmesi çok önemlidir. Bu durum hem çocuğun sağlığı, psikolojisi ve ebeveyninin kontrol altında tutulmasını da amaçlamalıdır.
Evdeki Gizli Tehdit (MSP): Belirtiler ve Tanı
- Belirtiler: MSP vakalarında çocukta sık sık hastalık belirtileri görülür. Ancak tıbbi testler genellikle bu belirtilerin nedenini bulamaz. Bu belirtiler arasında açıklanamayan döküntüler, solunum sorunları, nöbetler veya enfeksiyonlar yer alabilir.
- Davranışlar: Çocuğun sağlık durumu hakkında aşırı endişeli ve ilgili davranmak, çocuğun hastaneye sık sık götürülmesi, doktorların çocuğun sağlık sorunlarını teşhis edememesi durumunda doktorları suçlamak gibi davranışlar sergilenir.
- Tıbbi Tarih: Çocuğun tıbbi geçmişi genellikle karmaşıktır ve birçok farklı doktor veya sağlık kuruluşuna başvurulmuştur. Bu geçmiş, sıklıkla çeşitli sağlık sorunları ve tıbbi müdahaleler içerir.
- Tanı: Tanı koymak zor olabilir. Çünkü belirtiler genellikle sahte veya provoke edilmiştir. Tanıda çocuk koruma uzmanları, psikiyatristler ve pediatristlerin işbirliği önemlidir. Çocuğun sağlığı üzerinde yapılan ayrıntılı incelemeler ve gözlemler gerekir.
Evdeki Gizli Tehdit (MSP): Tedavi ve Müdahale
Tedavi süreci karmaşık ve uzun süreli olabilmektedir:
- Çocuğun Korunması: İlk adım, çocuğun güvenliğini sağlamaktır. Çocuğun ebeveyn veya bakıcısının gözetiminden alınması gerekir.
- Psikoterapi: Hem çocuk hem de bakıcısı için psikoterapi önerilmektedir. Bakıcının MSP ile başa çıkabilmesi için uzun süreli terapi alması ve bilgilendirilmesi gerekmektedir.
- Tıbbi Müdahaleler: Çocuğun maruz kaldığı gereksiz tıbbi müdahalelerin durdurulması ve sağlığının normale döndürülmesi önemlidir.
MSP, hem mağdur çocuk hem de bozukluğu olan kişi için ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen karmaşık bir durumdur. Erken teşhis ve erken müdahale, uzun vadeli olumsuz sonuçları önlemek için kritiktir.
Munchausen Sendromu by Proxy’in erken evrede teşhis edilmesi, mağduru istismardan kurtarmak için hayati önem taşır. Bunu yaparken uzmanın MSP göstergelerine dikkat etmesi ve uyanık olması gerekir.
Munchausen Sendromu by Proxy belirtileri
Artingstall’a (1998) göre; MSP göstergeleri:
- Deneyimli hekimler tarafından teşhis edilemeyen, açıklanamayan ve uzun süreli hastalık. Hastalık(lar) o kadar benzersiz olarak tanımlanır, doktorlar daha önce hiç böyle bir şey görmediklerini söylerler.
- Tekrarlayan hastaneye yatışlar ve/veya tıbbi ziyaretler.
- Tanı koymada başarısız olan kapsamlı tıbbi testler.
- Tıbbi anlam ifade etmeyen belirtiler.
- Mağdurun tedaviye yanıt vermede kalıcı başarısızlığı.
- Mağdur, sadece failden uzaklaştırıldığında kaybolan belirti ve semptomlar.
- Çocuğunun hastalığı konusunda endişeli görünmeyen ancak hastanedeyken sürekli çocuğun yanında olan bakıcılar.
- Sağlık personeli ile alışılmadık derecede yakın ilişkisi olan anneler.
- Ailede Ani Bebek Ölümü Sendromu (SIDS) öyküsü
- Daha önce tıbbi veya sağlık bakımı deneyimi olan, çocuklarıyla aynı türde hastalık öyküsü olan anneler.
- Ağrılı olsa bile çocuğun tıbbi testten geçmesini memnuniyetle karşılayan bir ebeveyn.
- Çocuğun hastaneden taburcu edilmesi tavsiye edildiğinde, sağlık personelini çocuğun hala hasta olduğuna ikna etmeye çalışır.
- Normalde şüphe uyandıran bir model aile.
- Daha önce Munchausen Sendromu öyküsü olan bir bakıcı.
- Teşhisin tıbbi olmadığı yönündeki öneriyi ısrarla reddeden bir bakıcı.
- Çocuğun hastalığı hakkında kendi hastalıklarıymış gibi konuşan bakıcılar.
- Konuşma özellikle çocuğa yönelik olduğunda çocukları adına konuşan bakıcılar.
MSP vakalarının teşhisi sağlık personeli için zor olduğundan, mağdur ve failin profillerini tanımak çok önemlidir. Sonuç olarak, Munchausen Sendromu by Proxy vakalarının erken teşhisinde bilinçli ve dikkatli olunmalıdır. İstismarın bir an önce önlenmesi ve mağdurun olası ölümden kurtarılması açısından kritik önem taşımaktadır.
Sonuç
Görüldüğü üzere MSP vakaları günümüzde oldukça yaygın bir şekilde karşımıza çıkmaktadır. Aile içi küçük ya da manipülatif ama etkisiz olabilen şiddet aksiyonları ile çocukların ya da bakıma muhtaç olanların baskılanması olarak görülmektedir. Bu durum çocuklarda daha da yaygındır. Ancak şu var ki, günümüz 13-17 yaş aralığındaki çocukların ergenlik dönemlerinde kendi özgürlüklerine doğru adım atmaları ailede bir takım sorunlara neden olabilmektedir. Bu aşama da ise ebeveynlerin çocuklar üzerindeki baskıcı davranışları ve bazı durumlarda istismar etmeleri MSP nin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Çocuklar ise bu baskılardan kurtulmak için bir takım çözümler üreterek ya da kendi varlıklarını hissettirerek ilgi görmeyi amaçlamaktadır. Bu noktada davranış biçimleri tamamen değişmektedir. Artık ergenliğin ve serbest davranış biçimlerinin etkisiyle ters psikoloji de devreye girmektedir. Böyle durumlarda psikiyatristler durumu tüm genişliği ile bir pedagog eşliğinde ele almalıdır.
